Aktualności

Jednym z największych wyzwań, przed jakimi staje dziś edukacja o doświadczeniach II wojnie światowej, jest odchodzenie ostatnich świadków tamtych wydarzeń. To właśnie oni potrafili opowiadać o historii tak, jak jej doświadczyli – z perspektywy zwykłych ludzi. Ich wspomnienia przypominały, że wojna to nie tylko daty i fakty, ale ludzkie losy, emocje i wybory.

Kiedy zabraknie tych głosów, łatwo utracić osobisty, emocjonalny związek z przeszłością. W konsekwencji grozi nam nie tylko stopniowe zapominanie lekcji, które powinniśmy wyciągać z tragicznego doświadczenia, jakim była II wojna światowa, ale również oddawanie opowieści o przeszłości w ręce osób, które bynajmniej nie są zainteresowane jej przybliżaniem czy upamiętnianiem, lecz fałszowaniem i instrumentalnym wykorzystywaniem. Przykładów takich praktyk mamy niestety zbyt wiele.

Dlatego tak ważne jest, by nagrywać wspomnienia świadków i udostępniać je – szczególnie młodzieży, dla której to często pierwsze spotkanie z tak żywo przedstawianą historią, którą znają dziś raczej z filmów i podręczników szkolnych niż opowieści rodzinnych.

Jednym z projektów, odpowiadających na te potrzeby jest projektu „Ostatni świadkowie II wojny światowej”.

Czytaj więcej: Poznaj historie świadków II wojny światowej. Trzy filmowe opowieści

Zakończyło się 22. Seminarium Miejsc Pamięci Europy Wschodniej i Zachodniej, które w dniach 19-22 marca 2025 r. zgromadziło w Krzyżowej ekspertów i ekspertki, badaczy oraz przedstawicieli instytucji pamięci z całej Europy. Tegoroczna edycja poświęcona była roli obrazów i fotografii w kształtowaniu pamięci historycznej, a także wyzwaniom, jakie niesie współczesna era cyfrowa i rozwój sztucznej inteligencji.

Kluczowe refleksje i dyskusje

Obrazy przemocy – panel otwierający, który skupił się na interpretacji zdjęć dokumentujących zbrodnie wojenne. Jak zauważyła jedna z osób: „Jest wiele zdjęć, które nie pokazują cierpienia na pierwszy rzut oka, ale trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, jak je zinterpretować.”

Obrazy obozów – dyskusja nad dokumentacją wizualną miejsc kaźni i jej wpływem na pamięć zbiorową.

Obrazy okupacji – rozmowa o fotograficznym zapisie doświadczeń okupacyjnych i ich wykorzystaniu w budowaniu narracji historycznych. Eksperci zwrócili uwagę na zagrożenia wynikające z manipulacji obrazami, zaznaczając, że „propaganda ma moc tylko wtedy, kiedy nie znamy historii.”

Radzieckie pomniki – temat obecności i usuwania radzieckich monumentów w przestrzeni publicznej oraz ich roli w pamięci historycznej po 1990 roku.

Wizyta studyjna we Wrocławiu – uczestnicy mieli okazję przeanalizować zmiany w postrzeganiu pomników przed i po 1989 roku.

Pojednanie i pamięć wizualna – panel kończący, w którym omówiono znaczenie gestów pojednania i ich obrazów w debacie publicznej.

Czytaj więcej: 22. Seminarium Miejsc Pamięci w Krzyżowej – podsumowanie

Obrazy, władza i zmagania interpretacyjne w Europie w latach 1945, 1990 i 2025.

Już za kilka dni, w Krzyżowej, odbędzie się 22. Seminarium Miejsc Pamięci Europy Wschodniej i Zachodniej, które skupi się na pamięci wizualnej w kontekście dwóch historycznych cezur: „80 lat od zakończenia II wojny światowej” oraz „35 lat od upadku państw komunistycznych”.

Tematem przewodnim seminarium będą pytania dotyczące roli fotografii oraz obrazów w kształtowaniu pamięci historycznej o wydarzeniach XX wieku w Europie Wschodniej i Zachodniej. Jak fotografie były wykorzystywane przed i po 1990 roku w miejscach pamięci, muzeach, ośrodkach dokumentacji i na wystawach? Jakie zmiany zaszły w wykorzystaniu obrazów i narracji historycznych po przełomowych wydarzeniach lat 1989-1990, a także jakie wyzwania niesie ze sobą współczesna era cyfrowa i rozwój sztucznej inteligencji?

Seminarium ma na celu zrozumienie, jak obrazy, filmy i fotografie, wykorzystywane jako dowody w procesach sądowych w okresie zimnej wojny, wpływały na pamięć zbiorową w Europie, a także jak po 1990 roku te same obrazy stały się elementem rywalizujących narracji historycznych. W kontekście zbrodni nazistowskich, których obrazy stały się silnym elementem pamięci w Europie Zachodniej, a także zbrodni stalinowskich, które przez długi czas były ignorowane i pozbawione wizualnych dowodów, seminarium poruszy również temat różnic w pamięci o tych dwóch totalitarnych reżimach.

Czytaj więcej: 22 Seminarium Miejsc Pamięci Europy Wschodniej i Zachodniej, 19-22.03.2025 r. Fundacja „Krzyżowa”...

Zapraszamy do udziału w 21 Seminarium Miejsc Pamięci w Krzyżowej, które skierowane jest do pracowników i pracowniczek muzeów i miejsc pamięci oraz innych instytucji, zajmujących się upamiętnianiem w Europie i na świecie. Jego celem jest wymiana ekspercka w tematach dotyczących pamięci i komemoracji.

W tym roku seminarium skupi się przede wszystkich na analizie debat wokół tworzenia pomników i miejsc upamiętniania. W jaki sposób miejsca te ukazują doświadczenie dyktatury, w jakim stopniu odróżniają nazizm od komunizmu I na ile upamiętniają je wspólnie? Jakie zmiany wprowadziły przełomy 1945 i 1989? Jak zmieniły się symbole upamiętniania ofiar przemocy politycznej? Jaką role odegrała w tym procesie wyścig wiktymistyczny? Jaką role odgrywa kompleks przestępstwa i sprawiedliwość tranzycyjna (transitional justice) w tworzeniu miejsc upamiętniania? Jakie trendy kultury pamięci/znaków pamięci możemy zaobserwować i jakim grupom rzeczywistych lub domniemanych bohaterów są poświęcane?
Jaką role odgrywał i odgrywa gender w postrzeganiu i upamiętnaniu historii w pomnikach i miejscach pamięci? Jak zmienił się język formalny używany w miejscach pamięci w perspektywie czasu?
W końcu, zadamy sobie pytanie, w jaki sposób miejsca pamięci mogą przyczynić się do budowania i rozwijania demokratycznej kultury pamięci.

Czytaj więcej: 21 Seminarium Miejsc Pamięci w Krzyżowej, Spaces of Memory 3-6 kwietnia 2024