Rozwinięcie tematyki odcinka
(...) Cała ta terminologiczna gra wynika z wielkiej niejednoznaczności pojęcia. W tradycji anglosaskiej słowem „nacjonalizm” określa się różne prądy i ideologie, które akcentują znaczenie narodu. Wiek XIX – patrząc z tej perspektywy – jest wiekiem nacjonalizmów, ekstremizmy następnego stulecia typu narodowo-socjalistycznego czy frankistowskiego, są formą skrajną ideologii tworzonych przez romantycznych poetów, filozofów i demokratów. Gdyby przyjąć takie mgliste określenia nacjonalizmu, należałoby do tego samego nurtu myśli i działań wpisać Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego, Jana Ludwika Popławskiego i Bolesława Limanowskiego. (...)
- Pierre-Frédéric Weber, Obca pamięć, Forum Dialogu, https://forumdialogu.eu/
(...) Dziś jeszcze istnieją w całej Francji liczne pomniki wojenne i tablice pamiątkowe, przypominające o ówczesnych poległych, lecz ich historię przesłoniły później w dużej mierze nazwiska ofiar, które doszły po dwóch wojnach światowych. Ślady wojny 1870 r. (la guerre de soixante-dix) już prawie nie istnieją w świadomości zbiorowej, a utraconą niegdyś Alzację w międzyczasie odzyskano (1918), stracono ponownie (1940), aż w końcu znów przyłączono (1945). Lecz jedno ważne wydarzenie związane z klęską już wówczas, 1870/1871, wyparto z francuskiej świadomości. Chodzi tutaj o 400 tysięcy jeńców wojennych, których deportowano do Niemiec i z których pięć procent zginęło. Także na dalekim wschodzie nowopowstałej Rzeszy Niemieckiej, na Pomorzu, dziesiątki tysięcy z nich wegetowało przez długie miesiące w niemieckiej niewoli – o czym nadal niewiele wiemy – gdzie wielu z nich zmarło wskutek wojennych obrażeń, nędznych warunków życia i zarazy. Umieralność była tam miejscami dwa do trzech razy większa niż gdzie indziej. Do ich usunięcia ze zbiorowej i kulturowej pamięci Francuzów przyczyniły się w znacznym stopniu nowe granice, ustalone w 1945 roku. Wraz z utraceniem przez Niemcy ich wschodnich terenów za Odrą i Nysą wiele miejsc pamięci, a tym samym część historii relacji niemiecko-francuskich, znalazło się na terytorium Polski (podobnie rzecz miała się zresztą z wieloma obozami jenieckimi z I i II wojny światowej). (...)
Dokument przyjęty na 375. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski, Warszawa, dnia 14 marca 2017 r.
(...) Nacjonalizm przeciwieństwem patriotyzmu. Kościół w swoim nauczaniu zdecydowanie rozróżnia szlachetny i godny propagowania patriotyzm oraz będący formą egoizmu nacjonalizm. (...) Patriotyzm różni się więc od ideologii nacjonalizmu, która ponad żywe, codzienne relacje z konkretnymi ludźmi, w rodzinie, w szkole, w pracy czy miejscu zamieszkania, przedkłada, często nacechowane niechęcią wobec obcych, sztywne diagnozy i programy polityczne. Różnorodność zaś kulturową, regionalną czy polityczną usiłuje zmieścić w jednolitym i uproszczonym schemacie ideologicznym. (...)
(...) Prąd nacjonalistyczny – a ściślej mówiąc, prądy nacjonalistyczne – dzielą raczej narody, niż je łączą, ich zwolennicy w różnych krajach myślą wprawdzie do pewnego stopnia tak samo, ale nie to samo, a dążenia ich i cele są często nie tylko rozbieżne, ale wręcz wrogie. Już ta jedna okoliczność spowoduje to, że kierunki nacjonalistyczne nie mogą się rozchodzić drogą czystego i bezpośredniego naśladownictwa. Gdziekolwiek prąd narodowy styka się z nacjonalizmem drugiego narodu, powstaje w nim jedynie antagonizm i negacja często zasadnicza (np. stosunek Polaków do nacjonalizmu niemieckiego za czasów Bismarcka), dopóki własny jego nacjonalizm, powstawszy samorzutnie, nie przybierze cech odwetu i nie przeciwstawi się przeciwnikowi w charakterze siły równorzędnej, negującej tamtą w praktyce, choćby wychodziły z takich samych założeń zasadniczych. Dwa nacjonalizmy w zetknięciu się ze sobą nie mówią nigdy „my”, ale zawsze – „ja” i „ty”, o ile bowiem każdy prąd międzynarodowy niweluje w pewnym zakresie różnice między narodami, o tyle nacjonalizm podkreśla i wzmacnia ich indywidualność. (...)
(...) Gigantyczny postęp cywilizacyjny dokonany w drugim etapie rewolucji przemysłowej wiązał się z wielkimi przemianami w życiu społeczeństw. Industrializacja, urbanizacja, wzrost demograficzny, bezrobocie, majątkowa polaryzacja, wzrost produkcji przewyższający możliwości konsumpcyjne społeczności wytwarzającej odnośne dobra i towary - wszystko to wpływało na postawy ludzi i rządów. Determinowało wewnętrzną i zagraniczną politykę państw.
Czynnikami kształtującymi polityczne oblicze schyłku XIX wieku były nowoczesne ideologie polityczne, stanowiące odpowiedź na nowe realia życia ludzkości. Nowoczesność rodzących się ruchów politycznych polegała na ich masowości, organizacyjno-instytucjonalnym charakterze, posługiwaniu się najnowszymi metodami komunikowania ze społeczeństwami (prasa), wreszcie na tym, że dały początek nurtom, obecnym na scenie politycznej do dzisiaj.
Ekspresji poglądów i realizacji programów politycznych sprzyjały przemiany na scenie politycznej ówczesnych państw. Rozwijał się parlamentaryzm, poszerzano prawa wyborcze, umacniała się niezawisłość sądownictwa, ograniczano cenzurę. (...)
(...) Porządek ustalony na kongresie wiedeńskim w 1815 roku na dziesięciolecia miał utrwalić nowy podział ówczesnej Europy. Jednak od samego początku w podzielonych Niemczech narastały tendencje zjednoczeniowe. W Związku Niemieckim stopniowo narastała zacięta rywalizacja między Prusami a Austrią. W 1862 roku premierem Prus został Otto von Bismarck. Wybitny polityk i wyznawca Realpolitik dążył do zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus. W tym celu przeprowadził gruntowną reformę i modernizację armii pod dowództwem gen. Helmuta von Moltke. W 1866 roku Bismarck był gotowy do zrealizowania swego planu. Sprowokował wojnę z Austrią. (...)
(...) When we speak of the danger of nationalism in Eastern Europe, let us not forget that whereas Vâclav Havel may be slightly manhandled by Slovak nationalists on the streets of Bratislava, on the streets of Belfast for 20 years people have been killing each other in a nationalist conflict. In other words, let us keep a certain sense of proportion and let us make a few important distinctions, between say a country like Yugoslavia, where nationality conflicts could indeed lead to civil war; a country like Czechoslovakia, where they produce an acute constitutional conflict; and one like Poland, where it is rather a problem of political culture. (...)
Nationalism has always been a feature across Europe's political spectrum but there has been a recent boom in voter support for right-wing and populist parties.
It is visible from Germany, where the AfD has become the biggest opposition party in the Bundestag, to Spain, where Vox has become the third largest force in parliament.
In part, voters are frustrated with the political establishment, but they also have concerns about globalisation, immigration, a dilution of national identity and the European Union.
In the European Parliament, nine far-right parties have formed a new bloc, called Identity and Democracy (ID).
So where in Europe's political landscape do right-wing nationalists hold sway?
.jpg)
„Nie był Europy. Mieliśmy wojnę"
prof. Andrzej Chwalba – polski historyk i eseista, profesor nauk humanistycznych, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego specjalizujący się w historii XIX wieku, historii relacji polsko-rosyjskich, historii najnowszej Polski i dziejach Krakowa. W latach 1996–1999 dziekan Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1999–2005 prorektor UJ ds. dydaktyki. Kierownik Zakładu Antropologii Historycznej w Instytucie Historii UJ. Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Historycznego. Inicjator i organizator Kongresu Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski w Krakowie. Autor szeregu książek historycznych, w tym podręcznika akademickiego Historia Polski 1795–1918.
dr Robert Żurek - Absolwent historii i teologii katolickiej na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie. W 2003 r. obronił pracę doktorską poświęconą stosunkom między polskim a niemieckim Kościołem ewangelickim i katolickim w latach 1945-1956. Był m. in. pracownikiem naukowym i zastępcą dyrektora Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie (2006-2012), a później dyrektorem Oddziału Wrocławskiego Instytutu Pamięci Narodowej (2013-2016). Od 2016 r. dyrektor zarządzający Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, w tym monografii „Zwischen Nationalismus und Versöhnung. Die Kirchen und die deutsch-polnischen Beziehungen 1945-1956” oraz „Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1948".
.jpg){kind=logo}
