„Nie było Europy. Mieliśmy wojnę". Odcinek 7: Razem dla Europy

Rozmowa z ekspertem: dr Annemarie Franke

Zapraszamy do wysłuchania rozmowy dr. Roberta Żurka z dr. Annemarie Franke o początkach Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego jako lekcji obywatelskiego wizjonerstwa i realizmu.

dr Annemarie Franke – historyczka. Przedstawicielka Niemiec w Europejskiej Sieć Pamięć i Solidarność (European Network Remembrance and Solidarity). Kierownik Miejsca Pamięci Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego w latach 2001-2012. Członkini Rady Nadzorczej Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Autorka książki Wspólna droga, wspólny duch. Fundacja „Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego 1989-1998 .

dr Robert Żurek – absolwent historii i teologii katolickiej na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie. W 2003 r. obronił pracę doktorską poświęconą stosunkom między polskim a niemieckim Kościołem ewangelickim i katolickim w latach 1945-1956. Był m. in. pracownikiem naukowym i zastępcą dyrektora Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie (2006-2012), a później dyrektorem Oddziału Wrocławskiego Instytutu Pamięci Narodowej (2013-2016). Od 2016 r. dyrektor zarządzający Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, w tym monografii „Zwischen Nationalismus und Versöhnung. Die Kirchen und die deutsch-polnischen Beziehungen 1945-1956” oraz „Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1948".

Rozwinięcie tematyki odcinka

• Historia Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego, www.krzyzowa.org.pl

(...) W czerwcu 1989 roku zorganizowano we Wrocławiu seminarium dla ponad stu osób na nie budzący podejrzeń temat „Chrześcijanin w społeczeństwie”. Spotkaniu temu z dezaprobatą przyglądały się tajne służby. W rzeczywistości jednak uczestnicy seminarium dyskutowali nad wspólnym projektem. Rezultatem obrad był wysłany 4 czerwca 1989 roku list do ministerstwa spraw zagranicznych PRL. W liście tym proszono o zainteresowanie się ideą utworzenia w Krzyżowej międzynarodowego domu spotkań dla młodego pokolenia Europy i pomysłem stworzenia w tym miejscu muzeum europejskiego ruchu oporu przeciwko hitleryzmowi. Poinformowano o tym także niemiecki Urząd Kanclerski. (...)

• Krzysztof Ruchniewicz, Konferencja w Klubie, Blog i Historia, krzysztofruchniewicz.eu

(...) Udział w konferencji był dla mnie bardzo inspirujący. Było to odkrycie całkiem nowych obszarów. W spotkaniu wzięli w niej udział naukowcy, dziennikarze, działacze społeczni z różnych państw: z Polski, obu państw niemieckich, Holandii i USA. Po raz pierwszy uczestniczyłem w takim międzynarodowym kolokwium. Imponowała mi także aktywność młodych uczestników,  Michała Czaplińskiego czy Joanny Wieczorek. Maryna Czaplińska była dobrym duchem całej grupy. Oczywiście, główny ton nadawały władze KiKu czy inne ważne osoby, jak dr Ewa Unger, prof. Kazimierz Czapliński i inni. W czasie konferencji miałem okazję poznać prof. prof. Karola Joncę, historyka państwa i prawa z U. Wr. oraz Gera van Roona, historyka z Amsterdamu. Obaj byli pionierami w swych krajach badań nad opozycją antyhitlerowską, a nad „Kręgiem z Krzyżowej” w szczególności. (...)

• Tomasz Skonieczny, Czym jest Krzyżowa?, 24kurier.pl

(...) Od lat 60., a już na pewno od historycznego przełomu, jakim był „List Biskupów” z 1965 roku, część polskich intelektualistów łączyła przyszłość Polski w Europie z nawiązaniem dobrych relacji z Niemcami. Wobec negatywnej reakcji władzy PRL zyskało to z czasem dodatkowy wymiar, gdyż dla części społeczeństwa opór przeciwko komunistycznej dyktaturze wyrażał się między innymi w wolnym dialogu polsko-niemieckim. Dla ludzi o takim rodowodzie intelektualnym żadne inne miejsce w Polsce nie miało porównywalnego potencjału zinstytucjonalizowania dialogu polsko-niemieckiego jak siedziba rodowa Helmutha Jamesa von Moltke, założyciela i głównego animatora niemieckiej, antynazistowskiej organizacji, nazwanej przez Gestapo Kręgiem z Krzyżowej, pracującej nad odnowieniem demokratycznych Niemiec opartych na chrześcijańskich wartościach moralnych. Chociaż Krzyżową znali wówczas tylko nieliczni niemieccy i jeszcze węższa liczba polskich intelektualistów, to właśnie ona została uznana za miejsce predestynowane do zainicjowania międzynarodowego dialogu w podzielonej Europie. (...)

PUBLIKACJA

• Na górze róże, na dole … pokrzywy. Odwrócenie sprawy 10 lat później? w: Przegląd Zachodni nr. 4/2007. Numer tematyczny p.t. Polacy - Niemcy. Inicjatywy obywatelskie

(...) Lato 2007 r. w Krzyżowej to ciągle czas dialogu. Osoby odwiedzające Krzyżową zdają sobie sprawę z dzielących je różnic, i jednocześnie mocno odczuwają potrzebę porozumienia. Ukraińscy i białoruscy uczestnicy seminarium o prawach człowieka dyskutują o sytuacji w swoich krajach i jako przykład biorą stosunki polsko-niemieckie, a w szczególności polityczny rozwój Polski w ciągu ostatnich 15 lat. Goście międzynarodowego kongresu, którzy przyjechali aż z Indii czy Stanów Zjednoczonych nie mogli się przestać dziwić, że po przekroczeniu granicy państwowej między Polską a Niemcami na Śląsku powszechnie informuje się o niemieckiej kulturze i historii. Są w „Poland” i postrzegają Krzyżową czy Wrocław przez pryzmat polskiej kultury i teraźniejszości. Dla młodych uczestników biorących udział w wymianach szkolnych najważniejsze jest wzajemne poznanie się, odkrywanie podobieństw i różnic. Wiele historycznych i politycznych tematów przybliżanych jest im po raz pierwszy. Duchowni i świeccy przedstawiciele międzynarodowej wspólnoty Krzyża z Coventry z Europy Środkowej i Wschodniej zgłębiają w Krzyżowej zagadnienia ekumeniczne, omawiają współpracę Kościoła prawosławnego i ewangelickiego w Rosji, dyskutują o rozwarstwianiu się społeczeństwa w Rumunii i związanej z tym pracy społecznej. (...)

WIDEO

• Dr Ewa Unger o uroczystym otwarciu MDSM w Krzyżowej (11.06.1998)

Pani dr Ewa Unger – współzałożycielka Fundacji i wieloletnia przewodnicząca Zarządu Fundacji, specjalnie dla nas wspomina uroczyste otwarcie Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży.

• Czerwiec 1998, Renata Bardzik-Miłosz

11 czerwca 1998 roku, symbolicznym zawiązaniem dwóch kokard przedstawiciele obu rządów uroczyście przypieczętowali otwarcie ośrodka w Krzyżowej – budynków, które po wyremontowaniu mogły posłużyć jako baza noclegowa i szkoleniowa dla uczestników projektów Fundacji „Krzyżowa”. Tym sposobem 11 czerwca zostały oddane do użytku przestrzenie, które miały duże znaczenie także dla kolejnych międzypokoleniowych projektów oraz przyszłej pracy edukacyjnej przede wszystkim działającego już od 1994 roku Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Krzyżowej.