„W końcu. Zaczęło się nowe. [....] Cel długiej drogi został osiągnięty”. To właśnie tymi słowami Mój Ojciec, Günter Särchen, rozpoczął swoje spisane w 1990 r. wspomnienia¹. Pisał w nich o „zniesionym politycznym podziale Europy” i o możliwym dzięki temu powołaniu Fundacji w Krzyżowej. Droga do tego momentu był długa. Na ten sukces pracowało przez dziesiątki lat wielu ludzi, którzy przybyli z różnych kierunków, ale mieli ten sam cel: pojednanie i porozumienie z Polską.

Jedną z tych osób był Mój Ojciec, który żyjąc w trudnych warunkach w NRD, z chrześcijańską intencją i moralną odpowiedzialnością przez dziesięciolecia pomagał w kształtowaniu drogi polsko-niemieckiego pojednania. Stosował przy tym strategię małych kroków, polegających na spotkaniu człowieka z człowiekiem – to zawsze było dla niego bardzo ważne. Mógł podążać tą drogą dlatego, że - począwszy od końca lat 50-tych - był w stanie nawiązywać liczne kontakty osobiste z Polską, w tym z Klubem Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu (zwłaszcza z Ewą Unger, rodziną Wandy i Kazimierza Czaplińskich).

Mój Ojciec brał udział i aktywnie pomagał w tworzeniu miejsca spotkań w Krzyżowej (będąc np. w Radzie Fundacji). Od tego czasu minęło 30 lat i chciałabym przywołać tu kilka jego refleksji na temat tego wyjątkowego okresu. 

„To, co dla niemieckich patriotów, mężczyzn i kobiet, działających w ruchu oporu i spotykających się w latach czterdziestych w dolnośląskim majątku Krzyżowa, było jeszcze marzeniem o innych Niemczech i nowej Europie, może być teraz, w 1989 roku, zrealizowane, również poprzez wydarzenia historyczne, które będą miały miejsce już teraz w polskiej wsi.”

 „[...] Teraz, po dziesięcioleciach separacji, musi odbyć się wiele spotkań w zupełnie nowej jakości. Powinni brać w nich udział nie tylko politycy, ale przede wszystkim przedstawiciele młodego pokolenia. Każde z takich spotkań powinno charakteryzować się prawdomównością i otwartością na innych.”

Z wielu rozmów, jakie toczyłam z Moim Ojcem, zapamiętałam, jak ważne było dla niego zaangażowanie mieszkańców wsi Krzyżowa.

 „Tu [w Krzyżowej -E.H.] znajduje się nasza przestrzeń prób i przestrzeń dla wielu działań. To jest również przestrzeń ogromnych napięć! Biada tym, którzy nie będą na nie uważać! Zwłaszcza w tym miejscu - w Krzyżowej, po tych wszystkich pomysłach i działaniach, które są realizowane przy niemieckim wsparciu, będzie można w przyszłości ocenić, czy rzeczywiście byliśmy przygotowani do realizacji projektu pokazującego europejskiego ducha „Krzyżowej", czy może, w tym - teraz polskim – miejscu, udało nam się stworzyć tylko niemiecko-narodowe miejsce pamięci. [....] Proszę pamiętać: żaden Niemiec nie musi tu ukrywać swojej tożsamości i miłości do swojej ojczyzny. Ale musimy nauczyć się łączyć je z wielką empatią dla nowego dzieła, które zaledwie pięćdziesiąt lat po śmierci niemieckich „Krzyżowiaków" [Kręgu z Krzyżowej - E.H.], jest podejmowane przez polskie kobiety i mężczyzn w ich kraju, będącym częścią Europy, w nowej epoce historycznej.” W tym kontekście Mój Ojciec, „jako przyjaciel narodu polskiego”, pozwolił sobie zapisać: „To nieopisane przeczucie, że w tej nowej epoce, która rozpoczęła się w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, proces fermentacji politycznej po stronie polskiej jeszcze się nie skończył.  On teraz zaczyna się ujawniać publicznie .... (strach przed Niemcami). Wszyscy zaangażowani Europejczycy, a zwłaszcza my, Niemcy, będziemy musieli dołożyć wszelkich starań, aby nasze decyzje i działania nie wzbudzały polskich obaw. Rozpoczyna się nowy proces uczenia się dla nas wszystkich, który nie będzie się charakteryzował ciągłym ruchem naprzód. Ostatnie dekady były zbyt bolesne dla obywateli obu narodów."

Dziś ja doświadczam nowej Krzyżowej - wspaniałego i jedynego w swoim rodzaju miejsca do życia, międzynarodowego miejsca spotkań i miejsca pamięci, gdzie edukacja na rzecz pokoju i demokracji jest ważną i żywą misją.

Opowiadanie o Krzyżowej jest dla mnie czymś więcej niż tylko obowiązkiem. Chcę „zarazić” innych tym duchem międzynarodowej jedności.

Elisabeth Here-Särchen
Członkini Rady Fundacji „Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego