(4 sierpnia 2025)
Nie ma alternatywy dla współpracy polsko-niemieckiej!
Apel Grupy Kopernika po wyborach parlamentarnych w Niemczech i wyborach
prezydenckich w Polsce
Trwająca ponad dwieście lat, negatywnie nacechowana polityka prusko-niemiecka wobec Polski przyczyniła się do trwałego napięcia i wrogości w relacjach polsko-niemieckich. Wrogość ta osiągnęła swoje tragiczne apogeum podczas II wojny światowej, kiedy niemiecka agresja przyniosła narodowi polskiemu niewyobrażalne cierpienia. Wojna w konsekwencji pochłonęła także życie wielu obywateli niemieckich i stała się moralną katastrofą dla całego narodu niemieckiego.
Zarówno przyczyną, jak i skutkiem polsko-niemieckiego procesu pojednania po II wojnie światowej było głębokie przekonanie, że logika wrogości nieuchronnie prowadzi do sytuacji w której przegrywają jedni i drudzy. Jednym z największych osiągnięć obu narodów stało się zrozumienie, że trwałe bezpieczeństwo oraz dobrobyt są możliwe tylko wtedy, gdy nie występujemy przeciwko sobie, lecz działamy razem – we wzajemnym szacunku i partnerstwie.
Dzisiaj trzeba jasno powiedzieć: Nie ma dobrej alternatywy dla ścisłej współpracy polsko-niemieckiej. W obliczu ogromnych wyzwań przyszłości tylko wspólne, solidarne działania będą realną gwarancją bezpieczeństwa i pokoju dla obu krajów. Optymalnym środowiskiem dla takiej współpracy pozostają NATO i Unia Europejska.
Dlatego obecne trendy polityczne zarówno w Polsce, jak i w Niemczech muszą budzić silny niepokój. Choć odmienne w swej treści, formie i narodowym kontekście, to w obu krajach zyskują na znaczeniu siły polityczne, które – każda na swój sposób – promują narodowy egoizm, kwestionują zasadność bliskiej współpracy polsko-niemieckiej i tym samym osłabiają fundamenty Unii Europejskiej. Rodzi to realne ryzyko zaprzepaszczenia dorobku ostatnich dziesięcioleci we wzajemnych relacjach i powrotu do logiki wrogości - logiki, która w przeszłości prowadziła do cierpienia i katastrof.
Na siłach politycznych, które rozumieją wagę i wartość dobrych stosunków polsko-niemieckich, spoczywa dziś szczególna odpowiedzialność. Ich pilnym zadaniem jest skuteczne przeciwdziałanie tym niebezpiecznym tendencjom. Wysiłki te mogą i powinny przybrać następujące formy i działania:
1. Intensyfikacja współpracy polsko-niemieckiej w obszarze bezpieczeństwa:
Wspólne działania na rzecz bezpieczeństwa obu państw wzmacniają społeczne poczucie stabilności, a tym samym osłabiają wpływy radykalnych i populistycznych narracji. Wspólne bezpieczeństwo buduje wspólne zaufanie – i większą akceptację dla partnerstwa polsko-niemieckiego.
2. Szeroko zakrojona kampania informacyjna:
Potrzebna jest rozległa, profesjonalna kampania informacyjna, uświadamiająca, jak wiele obie strony już dziś zawdzięczają polsko-niemieckiej współpracy - i jakie szanse niesie jej dalsze pogłębianie. Należy z determinacją przeciwdziałać narracjom antagonizującym nasze społeczeństwa oraz docierać do tych grup społecznych, które są na nie szczególnie podatne.
3. Wzmocnienie instytucji i inicjatyw społeczeństwa obywatelskiego:
Konieczne jest systemowe wzmocnienie instytucji budujących dobre relacje sąsiedzkie (w tym Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży), oraz wyraźne wsparcie i docenienie licznych inicjatyw społecznych, które od lat, po obu stronach granicy, tworzą sieci osób budujących dobre relacje i wzajemne zaufanie. To one w największym stopniu przeciwdziałają dezinformacji i zmniejszają podatność społeczeństwa na populistyczne narracje.
4. Aktualizacja Traktatu o Dobrym Sąsiedztwie z 1991 roku:
Aktualizacja Traktatu o Dobrym Sąsiedztwie z 1991 r., być może w formie Polsko-Niemieckiej Deklaracji o Przyjaźni i Strategicznej Współpracy w Europie, powinna podkreślać konieczność strategicznej współpracy w kwestiach bezpieczeństwa i obronności, ale także akcentować potrzebę pogłębiania kontaktów międzyludzkich, wspierania organizacji pozarządowych oraz rozwijania współpracy kulturalnej i edukacyjnej.
5. W Polsce: budowanie nowoczesnego, europejskiego modelu patriotyzmu:
Należy zdecydowanie przeciwstawić się populistycznej wizji patriotyzmu, w której antyniemieckość staje się jego konstytutywną częścią. Trzeba promować model patriotyzmu zorientowany na integrację europejską, otwartość i współpracę z sąsiadami - przekonywać, że patriotą jest ten, kto buduje dobre relacje z Niemcami, a nie ten, kto je podważa. Ważnym zadaniem jest przeciwdziałanie marginalizacji języka, historii i kultury niemieckiej w polskim systemie edukacji, wsparcie mniejszości niemieckiej, oraz pogłębione przepracowanie wspólnej historii - z uwzględnieniem znaczenia stosunków polsko-niemieckich na przestrzeni ostatnich stuleci i wartości Unii Europejskiej.
6. W Niemczech: odbudowa zaufania i poszanowanie wrażliwości polskiej:
Konieczne jest jak najszybsze, przekonujące dla strony polskiej zamknięcie spornych kwestii, które obciążają wzajemne relacje i wzmacniają antyniemiecką narrację w Polsce. Nie da się budować dobrych stosunków z sąsiadem bez rzetelnego przepracowania trudnej historii, w tym dziedzictwa antypolskiej polityki Prus i Niemiec od połowy XVIII wieku, oraz bez zadośćuczynienia za zbrodnie II wojny światowej. Potrzebne jest także zwiększenie obecności języka, historii i kultury polskiej w niemieckim systemie edukacji, aktywne wsparcie Polonii. Niezwłocznie należy także rozwiązać – w duchu europejskiej solidarności – problem przywróconych kontroli granicznych. Powodują one poważne straty wizerunkowe i gospodarcze, a przede wszystkim stanowią zaprzeczenie idei europejskiej integracji.
Za Grupę Kopernika:
dr hab. Robert Żurek, Krzyżowa; prof. dr Peter Oliver Loew, Darmstadt (4 sierpnia 2025 r.)
Grupa Kopernika jest projektem Niemieckiego Instytutu do spraw Polskich oraz Fundacji „Krzyżowa“ dla Porozumienia Europejskiego.
Kontakt: Robert Żurek: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.; Peter Oliver Loew: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
