Jak Fundacja „Krzyżowa” powinna zachować się wobec kryzysu klimatycznego, degradacji środowiska naturalnego i pogłębiających się problemów społeczno-ekologicznych? Uważamy, że jej obowiązkiem jest zadawanie odważnych pytań, poddanie krytyce wyzysku planety i ludzi, szukanie konstruktywnych rozwiązań dla lepszej przyszłości, a także wspieranie postaw szacunku do przyrody, zasobów Ziemi oraz solidarności z innymi.
Fundacja, prowadząca duży ośrodek edukacyjny i goszcząca rocznie ponad 10 000 osób z wielu państw, posiada pokaźne możliwości działań proekologicznych. Jednocześnie jest statutowo zobowiązana do takich działań. Statut zaleca realizację zadań m. in. na rzecz „ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego”. Ponadto określa jako cel Fundacji „pobudzanie i popieranie działalności zmierzającej do utrwalenia pokojowego i naznaczonego wzajemną tolerancją współżycia narodów, grup społecznych i jednostek”, tymczasem kryzys klimatyczny i degradacja środowiska stanowią w coraz większym stopniu zagrożenie dla pokoju.
Od początku istnienia Fundacji działalność proekologiczna miała swoje miejsce. W ostatnich latach jednak obszar ten został wzmocniony i jest coraz bardziej intensywnie rozwijany. Jest dla nas ważne, aby dążyć do spójności treści przekazywanych w ramach zajęć edukacyjnych z praktycznym funkcjonowaniem ośrodka prowadzonego przez Fundację. Dlatego dokładamy starań, aby oferować taką przestrzeń do edukacji ekologicznej, która wspiera założenia zrównoważonego rozwoju.
W Krzyżowej od paru lat funkcjonuje zespół ds. ekorozwoju pod nazwą Zielony Stół. Jest to forum dyskusyjne i wdrożeniowe, angażujące pracowników wszystkich działów, zarówno merytorycznych jak i technicznych i administracyjnych. Dzięki temu składowi Zielony Stół może skutecznie, kreatywnie i realistycznie proponować, konsultować, a potem pomagać we wdrażaniu rozwiązań proekologicznych w różnych obszarach naszej działalności.
Obecnie kierownictwo Fundacji, korzystając ze wsparcia Zielonego Stołu, rozwija koncepcję wyznaczającą kierunki ekorozwoju w różnych obszarach naszej działalności.
OBSZARY DZIAŁALNOŚCI
Edukacja ekologiczna
Ekologia jest jednym z kluczowych tematów podejmowanych przez Fundację w ramach działań edukacyjnych. Zapewnianie wysokiej jakości edukacji pozaformalnej w zakresie edukacji klimatycznej, przyrodniczej, ekologicznej i na rzecz zrównoważonego rozwoju to stała ambicja Fundacji. Wypracowujemy i posługujemy się innowacyjnymi metodami edukacji ekologicznej, jak choćby te zaprezentowane w materiałach edukacyjnych o zrównoważonej żywności. Jako pierwsze takie materiały w Polsce opracowane są w duchu edukacji rówieśniczej. Tworzymy także materiały edukacyjne w innych obszarach edukacji ekologicznej. Dbamy, by wśród naszej kadry oraz osób współpracujących z Fundacją były pedagożki i specjaliści o odpowiednich kompetencjach.
Mając świadomość, jak rozległą tematykę obejmuje edukacja ekologiczna, Fundacja postanowiła rozwijać przede wszystkim wybrane jej gałęzie:
- Edukacja o zrównoważonej żywności skupia w sobie różne wątki związane ze środowiskiem, zmianami klimatu, zależnościami globalnymi, zasobami naturalnymi i rabunkową gospodarką człowieka. Ponadto temat żywności jest bliski dzieciom i młodzieży i na jego przykładzie w prosty sposób można pokazać często abstrakcyjne i skomplikowane zależności. Położenie na wsi sprzyja również nawiązywaniu kontaktów z producentami żywności i wspólnemu realizowaniu projektów.
- Edukacja przyrodnicza w terenach zielonych. Coraz poważniejszym problemem staje się u dzieci, młodzieży, a również i dorosłych niedobór kontaktu z przyrodą. Kontakt z naturą jest niezbędny do budowania poczucia przynależności do świata przyrody i uznania nas, ludzi, za element ekosystemu. Pozwala to zmienić podejście do korzystania z dóbr przyrody i kształtować głęboki szacunek wobec środowiska naturalnego. Ośrodki edukacyjne otoczone zielenią stanowią doskonałe przestrzenie do rozwijania i wzmacniania wrażliwości na przyrodę oraz budowania z nią więzi – tak potrzebnych w myśl zasady, że trudno jest chronić coś, czego się nie zna.
- Edukacja globalna jest perspektywą edukacyjną, która wynika z faktu, że współcześni ludzie żyją i współdziałają w coraz bardziej zglobalizowanym świecie. Pomaga ona rozwijać krytyczne myślenie, zmianę perspektywy postrzegania oraz kompetencje do refleksji nad złożonymi relacjami między wspólnymi kwestiami społecznymi, ekologicznymi, politycznymi i gospodarczymi. Wspiera postawę odpowiedzialność za Ziemię, jak również wobec krajów globalnego Południa oraz przyszłych pokoleń.
Dbamy o to, aby przestrzeń Krzyżowej dawała okazję do edukacji incydentalnej. Rozwiązań proekologicznych z różnych obszarów można doświadczyć przez sam pobyt w naszym ośrodku. Taka edukacja odbywa się również za pomocą komunikatów umieszczonych w przestrzeniach dostępnych fizycznie dla grup i naszych gości (np. plakaty o żywności na stołówce lub eko-instrukcje korzystania ze sprzętów), jak również w przestrzeni wirtualnej.
Działania edukacyjne w zakresie ekologii kierujemy także do naszych pracowniczek i pracowników. Dzięki regularnych szkoleniom dla zespołu możemy uwspólnić nasze cele ekorozwoju oraz wzmacniać potencjał do realizowania jego założeń.
Infrastruktura
Fundacja zarządza trzynastoma budynkami, które są intensywnie eksploatowane przez gości (ponad 30 000 noclegów rocznie) i pracowników (kilkadziesiąt osób codziennie pracujących na terenie Fundacji). Tak duża infrastruktura (wciąż remontowana i doposażana) i tak intensywna działalność generują spore zużycie zasobów, a równocześnie potrzebę jego ograniczenia.
Stawiamy sobie za cel zmniejszanie emisji CO2 w działalności Fundacji oraz coraz bardziej oszczędne gospodarowanie zasobami, szczególnie jeżeli chodzi o zużycie prądu, wody oraz produkcję odpadów. Jedną z ważniejszych inwestycji ostatnich lat była zmiana paliwa używanego do ogrzewania całego ośrodka. Dzięki zastąpieniu oleju opałowego zrębką drewnianą znacznie zmniejszono emisję CO2. W kolejnych budynkach instalowane są systemy do wykorzystywania wody deszczowej w toaletach. Udało się również wymienić ponad 90% z 3500 żarówek na LED. Ze względu na szczególny charakter obiektu (opieka konserwatora zabytków) nie zawsze da się realizować wszystkie założenia – np. nie możemy położyć paneli słonecznych na większości dachów.
Tereny zielone
Atutem położenia ośrodka w Krzyżowej są walory przyrodnicze okolicy. Otoczenie Fundacji jest zróżnicowane siedliskowo (m. in. pola uprawne, niekoszone łąki, staw, rów z szuwarem trzcinowym, młody las liściasty, zdziczały sad owocowy itd.). Taka niejednorodność siedlisk wpływa pozytywnie na różnorodność gatunkową roślin i zwierząt. Fundacja opiekuje się terenami zielonymi w swoim otoczeniu oraz dąży do wykorzystywania potencjału przyrodniczego Krzyżowej do celów edukacyjno-rekreacyjnych. Pielęgnacja zieleni odbywa się w sposób jak najmniej w nią ingerujący i obciążający środowisko, wspierający bioróżnorodność.
Żywność
Na terenie Fundacji działa kuchnia zbiorowego żywienia oraz restauracja, w których przygotowuje się około 127 000 posiłków rocznie. Wykorzystuje się przy tym ogromne ilości żywności. Działania proekologiczne, które podejmujemy w obszarze żywności są związane z oferowaniem pełnowartościowych, smacznych potraw wegetariańskich i wegańskich (codziennie w menu), dzięki którym można ograniczać spożycie mięsa i produktów odzwierzęcych, a także zapewnieniem jak największego udziału produktów lokalnych, sezonowych, w miarę możliwości również ekologicznych.
Społeczność lokalna
Jednym z założeń zrównoważonego podejścia jest wspieranie lokalnej społeczności. Tworzenie więzi, prowadzenie dialogu oraz pogłębianie współpracy ze społecznością lokalną, wspieranie proekologicznych przedsięwzięć w okolicy, troska o wspólne otoczenie Fundacji i mieszkańców należą do naszych celów ekorozwoju. Fundacja prowadzi przedszkole dla dzieci z regionu, wolontariusze udzielają lekcji angielskiego okolicznej młodzieży, realizowane są projekty dla seniorów oraz imprezy dla mieszkańców promujące postawy proekologiczne.
Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju nie są łatwe dla organizacji pozarządowej, mającej ogromne potrzeby i dysponującej ograniczonymi zasobami. Dlatego Fundacja stawia sobie cele ambitne, ale możliwe do osiągnięcia w realiach jej funkcjonowania. Chcemy dalej rozwijać naszą działalność proekologiczną, mimo wszystkich trudności, jakie niesie ze sobą takie przedsięwzięcie. Uważamy, że zaangażowanie na rzecz bardziej sprawiedliwego, zrównoważonego i zielonego świata jest dzisiaj niezbędne, jest wyrazem odpowiedzialności naszej Fundację za dobrą przyszłość nas wszystkich.
Anna Dańkowska - w latach 2018-2020 koordynatorka projektów Akademii Europejskiej Fundacji "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego; obecnie freelancerka współpracująca z Fundacją "Krzyżowa"
dr Robert Żurek - dyrektor zarządzający Fundacji "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego
Zakładka "Zielona Krzyżowa" powstała dzięki dofinansowaniu Fundacji im. Heinricha Bölla.
