Edukacja antydyskryminacyjna jest wielkim wyzwaniem. Refleksje po szkoleniu z narzędzia „Stories that move”
Liubov Shynder , MDSM Krzyżowa
W drugiej połowie września prowadziłam w Pracowni Doskonalenia i Doradztwa w Regionalnym Ośrodku Metodyczno-Edukacyjnym Metis w Katowicach szkolenie dla nauczycieli z naszego narzędzia edukacji antydyskryminacyjnej „Stories that Move” – Historie, które poruszają (więcej o tym projekcie można przeczytać tutaj).
Jedną z wielu rzeczy, które doceniam odkąd zaczęłyśmy działania w ramach tego projektu, to możliwość dialogu z nauczycielkami i nauczycielami oraz wymiana doświadczeń z pracy w edukacji formalnej i pozaformalnej, na której to skupiamy się w Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży w Krzyżowej.
Takie właśnie było spotkanie w Katowicach. W szkoleniu wzięło udział 10 nauczycielek, głównie pracujących w szkołach ponadpodstawowych. Gdybym miała podsumować powody, dla których przyszły na szkolenie, to mogłabym ułożyć taką deklarację: „Chcę nawiązać dialog ze swoimi uczniami, martwią mnie nastroje ksenofobiczne i nacjonalistyczne, które widzę w swojej szkole i chcę temu przeciwdziałać”.
Spotkanie w Katowicach było szkoleniem z narzędzia edukacji antydyskryminacyjnej. Ale nie polegało ono tylko na prezentacji narzędzia, a przede wszystkim na pokazywaniu metod edukacji pozaformalnej, oraz na dialogu, o którym wspomniałam wcześniej, czyli na weryfikacji, jakie podstawy i założenia edukacji pozaformalnej są możliwe do realizacji w rzeczywistości szkolnej.
Uznałam, że szkolenie zacznę od tego, co jest wspólne dla każdej z nas, niezależnie od tego w jakiej placówce i z jaką grupą odbiorców pracujemy – ustaleniu celu zajęć. Oczywiście, da się go określić dość odruchowo: naszym celem jest to, żeby uczniowie zrozumieli, że dyskryminacja jest zła, lub, mówiąc językiem bardziej dojrzałym - żeby uczniowie zrozumieli dyskryminację jako zagrożenie dla społeczeństwa i każdej osoby. Chciałam pogłębić ten temat korzystając z narzędzi interaktywnych, niestandardowych pytań, metody pracy w małych grupach i myślenia wizualnego. Narysowałam więc na tablicy dwa obrazki (można zobaczyć je na załączonym zdjęciu – komentarze – to już rezultaty pracy uczestniczek) i poprosiłam nauczycielki, aby pracując w parach znalazły odpowiedzi na dwa pytania:
1 – chciałabym, aby jakie myśli zostały z uczniami po zajęciach o dyskryminacji?
2 – jaką atmosferę chcę stworzyć w klasie podczas zajęć o dyskryminacji?
Zdjęcie załączone poniżej nie jest najlepszej jakości, więc wypiszę tutaj odpowiedzi uczestniczek szkolenia: 
Ad. 1:
- Muszę zastanowić się, co moje słowo może zrobić drugiej osobie.
- Mam prawo czuć po swojemu.
- Ze mną jest wszystko OK.
- Czuję się swobodnie i bezpiecznie.
- Różnimy się i to jest OK.
- Pomimo tego, że jestem inna, jesteśmy równe.
Ad. 2:
- Atmosfera budowana na:
- kulturze słowa,
- solidarności,
- otwartości,
- współpracy.
- Atmosfera, w której uczniowie czują:
- że osoba dorosła jest z nimi, przy nich i dla nich,
- że nie są oceniani,
- że są zespołem i nauczycielka jest częścią ich zespołu,
- że mogą się wypowiedzieć.
Widzimy, że cele te brzmią inaczej niż to, co zaproponowałam na początku, czyli: „Rozumienie przez uczniów dyskryminacji jako zagrożenia dla społeczeństwa i każdej osoby”. Różnią się one, ale tylko tym, że te, nad którymi pracowałyśmy z uczestniczkami szkolenia są celami pedagogicznymi, a ten podany przeze mnie jest celem merytorycznym.
Tematy związane z dyskryminacją nie są tematami łatwymi. Dlatego właśnie szeroka refleksja nad celami takich zajęć może ułatwić nam pracę przy przygotowaniu i prowadzeniu lekcji. Idąc do uczniów na zajęcia antydyskryminacyjne, mamy za zadanie przekazać im wartości takie, jak: równość, solidarność, szacunek dla każdej osoby.
Chciałabym, żeby podsumowaniem tego tekstu było przesłanie, że edukacja antydyskryminacyjna jest wielkim wyzwaniem. Realizując takie tematy pozwólmy więc sobie na frustrację, dłuższe zastanowienie, lekcje, które będą składały się tylko z rozmów, a przede wszystkim bądźmy otwarci na młodzież.
Polecam serdecznie również opis podejścia pedagogicznego narzędzia „Stories that Move” i wywiady z ekspertami edukacji włączającej i antydyskryminacyjnej z różnych części świata, które, gwarantuję, zainspirują was do dalszych działań.
