Seminarium Wschodnio i Zachodnio Europejskich Miejsc Pamięci w Krzyżowej skierowane jest do pracowników miejsc pamięci, muzeów, ośrodków edukacyjnych, organizacji praw człowieka lub projektów dotyczących współczesnych świadków. Celem Seminarium Miejsc Pamięci jest wzajemne poznanie się oraz wymiana wiedzy i doświadczeń.
W Krzyżowej odbyło się już po raz dwudziesty, w dniach 29 marca - 1 kwietnia 2023 r.
W ramach tegorocznego, jubileuszowego wydarzenia odbyły się debaty na temat powstań, protestu i oporu oraz ich upamiętniania w muzeach i miejscach pamięci Europy Wschodniej i Zachodniej. Gośćmi spotkania byli m.in. dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska (Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie), prof. Claudia Weber (Uniwersytet Viadrina, Frankfurt nad Odrą) prof. em. dr Peter Steinbach (Gedenkstätte Deutscher Widerstand, Berlin), dr Raphael Utz (Deutsches Historisches Museum, Berlin), dr Martyna Gradzka-Rejak (Biuro Badań Historycznych IPN oraz Muzeum Getta Warszawskiego, Warszawa), doc. Petr Koura (Uniwersytet Karola, Czechy), Irmgard Zündorf (Leibniz-Zentrum für Zeithistorische Forschung Potsdam, Niemcy), Nataliia Ivchyk (NGO Mnemonic, Ukraina), Vytautas Jurkus i Vytautas Petrikenas (9th Fort Kaunas, Litwa), dr Andrea Genest (Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück), Adam Kerpel-Fronius (Pomnik Pomordowanych Żydów Europy), dr Annemarie Franke (Fundacja „Krzyżowa”), dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska (Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie).
“Wraz z pracownikami muzeów, archiwów i projektów edukacyjnych oraz wystaw historycznych i artystycznych z całej Europy, w Krzyżowej rozmawiamy o zdobyczach wiedzy, kontrowersjach, różnych perspektywach na temat oporu i protestu w reżimach totalitarnych XX wieku i dziś oraz o narodowych specyfikach i transgranicznych podobieństwach w zajmowaniu się przeszłością i teraźniejszością” - mówił jeden z organizatorów seminarium.
Pamięć i historia kultur protestu XX wieku są ważnym elementem samozrozumienia i samoświadomości państw w Europie. Dotyczą zawsze renegocjacji podstawowych praw demokratycznych, wolności i godności człowieka. Są przedmiotem pracy edukacyjnej i tematem wystaw w miejscach pamięci. Staje się jasne, że sposób, w jaki pamiętamy o oporze, proteście i powstaniach, różni się znacznie w poszczególnych krajach. Dlatego też stawiamy pytania: Jakim
zmianom podlegają reprezentacje protestów i powstań w państwowych muzeach i miejscach pamięci w Europie? Jakie cechy wspólne i różnice możemy zidentyfikować? Staje się przy tym jasne, że nie wszystkie formy protestu trafiają w równym stopniu do oficjalnego kanonu. Niektóre protesty zostają wyciszone, zapomniane, inne nabierają symbolicznego znaczenia poza granicami kraju. Jaką funkcję pełni pamięć i upamiętnianie protestów oraz oporu dla danego społeczeństwa?
Opór wobec reżimu nazistowskiego miał w Niemczech wiele różnych form, od biernego oporu, sabotażu, dokumentowania zbrodni po emigrację i planowany/próbowany zamach stanu z 20 lipca 1944 roku. Opór był wspierany przez mężczyzn i kobiety ze wszystkich klas społecznych i obozów politycznych. Środowiska opozycyjne w Wehrmachcie, na terenach okupowanych były tak samo jego częścią jak np. członkowie „Kręgu z Krzyżowej”.
Po dojściu do władzy komunistów i ustanowieniu dyktatur socjalistycznych w Europie Wschodniej opór pozostał na porządku dziennym, ale formy protestu znacznie się zmieniły. Strajki, protesty studenckie i powstania ludowe, takie jak 17 czerwca 1953 r. w NRD; październik 1956 r. na Węgrzech czy Praga 1968 i Solidarność w Polsce, do dziś kształtują naszą kulturę pamięci. Również w Europie Zachodniej protesty i powstania oraz pamięć o nich zajmują ważne miejsce w procesach zmian społecznych. Również w XXI wieku jesteśmy świadkami powstań i protestów, osiągnięcia są ponownie kwestionowane i trzeba o nie na nowo walczyć.
Szczegółowe sprawozdanie z konferencji można pobrać w formacie pdf:
20 Seminarium Miejsc Pamięci, Krzyżowa 2023.pdf
Spotkanie zostało zorganizowane przez pracowników Fundacji "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego, Federalnej Fundacji Badań nad Dyktaturą Komunistyczną w Niemczech Wschodnich, Ośrodek Pamięć i Przyszłość, Akademii Protestanckiej w Berlinie oraz Fundacji "Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość".
