W czasie II wojny światowej w Krzyżowej, dolnośląskiej posiadłości rodziny Moltke, spotykała się antyhitlerowska grupa opozycyjna, nazwana później Kręgiem z Krzyżowej. Ryzykując swoje życie, członkowie Kręgu pracowali nad planami odnowienia demokratycznych i opartych na chrześcijańskich wartościach moralnych Niemiec i Europy.
Do doświadczeń tych nawiązywała później część polskiej opozycji demokratycznej, a jej opór przeciwko komunistycznej dyktaturze wyrażał się, między innymi, w wolnym dialogu polsko-niemieckim. Prekursorzy Fundacji „Krzyżowa” – grupa Polaków, Niemców z NRD i RFN, Amerykanów i Holendrów – odwoływali się do tego dziedzictwa i postanowili w Krzyżowej stworzyć miejsce spotkań. Również dlatego 12 listopada 1989 roku, kilka dni po upadku muru berlińskiego, mogła się tu odbyć polsko-niemiecka Msza Pojednania z udziałem premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla.
Dziedzictwo pojednania i sprzeciwu wobec totalitaryzmów stało się zatem w Krzyżowej w podwójnym znaczeniu symbolem europejskiego porozumienia. Jest ono zarazem impulsem dla wszystkich działań prowadzonych w codziennej pracy Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego, która poczuwa się do obowiązku depozytariusza tej spuścizny.
Przypadająca w tym roku 75. rocznica pierwszego (22-25 maja 1942 r.), oraz drugiego (16-18 października 1942 r.), a niebawem także trzeciego (mającego miejsce 12-14 czerwca 1943 r.) spotkania Kręgu w Krzyżowej jest dla nas dodatkową motywacją do ponownego zastanowienia się nad wartościami, które stały u podstaw działań tej grupy: odpowiedzialności za dobro wspólne, poszanowania dla drugiego człowieka, przywiązania do demokratycznych form ustrojowych oraz przekonania o konieczności współpracy ponad podziałami.
Z tego też powodu Akademia Europejska Fundacji „Krzyżowa” w tym, rocznicowym, roku realizuje m.in. międzynarodowe warsztaty multidyscyplinarne „Dziedzictwo Kręgu z Krzyżowej dla dzisiejszej Europy”. Głównym celem projektu jest zdefiniowanie i pogłębiona analiza tych obszarów programu i działalności Kręgu z Krzyżowej, które mają aktualny wymiar i mogą pomóc w kształtowaniu porozumienia europejskiego, we wspieraniu postaw odpowiedzialności obywatelskiej, a także kultury dialogu i solidarności międzyludzkiej i międzynarodowej. Efekty prowadzonych prac zostaną zamieszczone na stronach Fundacji „Krzyżowa” w formie bezpłatnej publikacji elektronicznej pod koniec roku, po zakończeniu projektu. Mamy nadzieję, że staną się one powodem do podjęcia refleksji nad powyższymi zagadnieniami w szerszym gronie.
dr Robert Żurek
Dyrektor Akademii Europejskiej w Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego
