60. rocznica wymiany listów biskupów

Orędzie z 1965 roku było nie tylko głosem Kościoła, ale także ważnym impulsem społecznym i kulturowym. Otworzyło przestrzeń dla spotkania, rozmowy i zmiany narracji, która przez dekady była obciążona skutkami wojny i wzajemną nieufnością.

Dzisiaj – w czasie, gdy pytania o zaufanie, solidarność i współpracę w Europie powracają z nową siłą – przypominanie tego gestu ma szczególne znaczenie. Historia Orędzia pokazuje, że proces pojednania to nie jednorazowy akt, lecz długotrwała praca, której fundamentem jest gotowość do słuchania i wzajemnego uznania.

W związku z 60. rocznicą zachęcamy do lektury tekstu dr. hab. Roberta Żurka, dyrektora zarządzającego i członka zarządu Fundacji "Krzyżowa", opublikowanego w Tygodniku Powszechnym.

Czytaj więcej: Polecamy tekst dr. hab. Roberta Żurka o Orędziu biskupów w „Tygodniku Powszechnym”

W listopadzie 1965 roku polscy biskupi skierowali do biskupów niemieckich list, który na trwałe zapisał się w historii powojennej Europy. Znalazły się w nim słowa, które do dziś poruszają swoją odwagą i przesłaniem:

„Udzielamy wybaczenia i prosimy o nie.”

Gest ten – zarówno w wymiarze moralnym, jak i politycznym – był przełomowy. Nigdy wcześniej polsko-niemiecka rozmowa o przeszłości nie została wyrażona tak jasno, w duchu wzajemnego uznania, odpowiedzialności i nadziei. Dlatego Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich uznaje się często za „akt założycielski Europy pojednania”.

Co sprawiło, że ten apel miał tak wielką moc? Jakie znaczenie widzieli w nim świadkowie tamtych wydarzeń? I jakie konsekwencje miał dla rozwoju dialogu polsko-niemieckiego?

O tych kwestiach opowiadają zarówno uczestnicy tamtych procesów, jak i badacze relacji polsko-niemieckich w archiwalnym słuchowisku:

„Trzeba mieć wizję”
Autorzy: Tomasz Kycia i dr hab. Robert Żurek
Audycja została wyemitowana w COSMO po polsku, we współpracy z kwartalnikiem „Więź”.
👉 Link do słuchowiska: https://www1.wdr.de/mediathek/audio/cosmo/polnisch/audio-trzeba-miec-wizje-polscy-biskupi-pisza-do-niemieckich-100.amp?fbclid=IwY2xjawOD9BpleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFsTVZVdHJ3MEdKeGJmemRoc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHqy77HUZat13n2-rTtZYOnVJ325wKrVwLEDAsicflg55oWdbATrBFudu878A_aem_BTC_Z3-vcK844D0uL2Iw5A

Czytaj więcej: Słuchowisko „Trzeba mieć wizję”: polscy biskupi piszą do niemieckich

W 2025 roku przypada 60. rocznica wymiany listu pomiędzy biskupami z Polski i Niemiec - jednego z najważniejszych gestów pojednania w powojennej historii Europy. W liście z 18 listopada 1965 roku biskupi polscy skierowali do niemieckich słowa: „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”, dając początek procesowi, który na trwałe wpłynął na relacje między Polską a Niemcami.

Z okazji tej rocznicy Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego włącza się w szereg wydarzeń upamiętniających ten przełomowy moment. W ramach tych działań dr hab. Robert Żurek uczestniczy w licznych konferencjach, sympozjach i debatach poświęconych znaczeniu tego historycznego gestu.

📅 11 września 2025 – Berlin
Odbyło się sympozjum „60 Jahre Briefwechsel” organizowane przez Deutsche Bischofskonferenz i Katholische Akademie Berlin.
Wydarzenie poświęcone było znaczeniu listów biskupów w historii relacji polsko-niemieckich oraz ich wpływowi na proces pojednania między narodami.

📅 13 września 2025 – Wrocław
Podczas pielgrzymki Erzdiözese Berlin dr hab. Robert Żurek wygłosił wykład pt. „Briefwechsel der Bischöfe von 1965 – historische Einordnungen”.
Spotkanie było okazją do przedstawienia kontekstu historycznego listów biskupów i roli Kościołów w powojennym dialogu.

📅 23 października 2025 – Augsburg (wydarzenie nadchodzące)
Dr hab. Robert Żurek weźmie udział w wydarzeniu „Ein europäisches Wunder? Der polnisch-deutsche Bischofsbriefwechsel 1965 als Wegweiser für Frieden und Versöhnung”, organizowanym przez Katholische Akademie in Bayern i Akademisches Forum der Diözese Augsburg. Wśród panelistów znajdzie się m.in. prof. dr Gesine Schwan.
Dyskusja będzie dotyczyć tego, jak listy biskupów mogą dziś inspirować procesy pokojowe i działania na rzecz pojednania w Europie.

📅 4 listopada 2025 – Hamburg
Dr hab. Robert Żurek weźmie udział w dyskusji panelowej podczas wieczoru rocznicowego w Katholische Akademie Hamburg.
W centrum rozmowy znajdzie się przesłanie listów w kontekście współczesnych wyzwań społecznych i politycznych.
https://www.kahh.de/programm/kalender/

Czytaj więcej: 60. rocznica wymiany listów biskupów – Fundacja „Krzyżowa” w działaniach na rzecz pamięci i dialogu

4 października 2025 roku w Warszawie odbyły się obchody 60. rocznicy ogłoszenia Memorandum Wschodniego Kościoła Ewangelickiego w Niemczech oraz listu biskupów polskich do biskupów niemieckich – dwóch przełomowych dokumentów, które stały się kamieniem milowym w procesie powojennego pojednania polsko-niemieckiego.

Z tej okazji zorganizowano konferencję „60 lat później: Pojednanie w czasach niepokoju”, a także koncert, modlitwę i nabożeństwo ekumeniczne. W wydarzeniach wzięli udział przedstawiciele Kościołów, świata nauki, polityki i mediów z Polski i Niemiec.

Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego miała zaszczyt być współorganizatorem obchodów, które w wyjątkowy sposób przypomniały o znaczeniu dialogu, odwagi i mądrości w budowaniu pokoju między narodami.

Podczas konferencji wielokrotnie podkreślano, że pojednanie nie jest jednorazowym aktem, lecz długotrwałym procesem, wymagającym prawdy, refleksji i gotowości do słuchania drugiej strony.

Czytaj więcej: 60 lat Memorandum Wschodniego i Listu Biskupów – refleksja nad pojednaniem w czasach niepokoju