Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego powstała z inicjatywy osób, które angażowały się w trudny dialog polsko-niemiecki. Osób, które pomimo ogromnych trudności, wynikających z tragicznego dziedzictwa II wojny światowej oraz narosłych przez całe dekady uprzedzeń i resentymentów, nie ustawały w pracy na rzecz zasypywania rowów dzielących społeczeństwo polskie i niemieckie. W tym także w zakresie rozliczenia się ze wspólnej historii, uznania win, potępienia sprawców oraz uszanowania pamięci ofiar.
Odwołując się do tego dziedzictwa doskonale rozumiemy, jakie wyzwania stoją przed Polakami i Ukraińcami. Wiemy, jak wiele cierpliwości i wysiłku trzeba, aby skutecznie działać na rzecz mądrego, szanującego godność partnera, ale jednocześnie opartego na prawdzie dialogu o wspólnej przeszłości.
Wiemy jednak – odwołując się do doświadczeń polsko-niemieckiego dialogu – jak wielką przeszkodą w tym procesie stanowić mogą działania nieuwzględniające w dostatecznym stopniu troski o jakość wzajemnych relacji.
Dlatego z wielkim niepokojem przyglądamy się wzrostowi antyukraińskiej retoryki, która instrumentalizuje historię i antagonizuje społeczeństwa obu krajów, i to w chwili, kiedy zmagamy się ze wspólnym, ogromnym zagrożeniem, rosyjską agresją zbrojną przeciwko Ukrainie, oraz agresją hybrydową, przeciwko Polsce i innym krajom Zachodu.
Z tych powodów nie możemy pozostać obojętni i nie zareagować na propozycję zgłaszaną przez część polskich sił politycznych, aby ustawowo potępić działalność Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów pod dowództwem Stepana Bandery (OUN-B).
Jako historyczki i historycy, osoby pracujące na rzecz dialogu i wzajemnego zrozumienia uważamy, że wszelkie spory i nieporozumienia, w tym także te, które dotyczą rzeczy najbardziej widocznych w przestrzeni publicznej – rytuałów pamięci – należy rozwiązywać na drodze dialogu. Wyłącznie bowiem wówczas mamy możliwości wypracowania pozycji akceptowalnych dla obu stron. Bez tego skazani jesteśmy na coraz większe zamykanie się w obrębie własnych jednostronnych wyobrażeń i uprzedzeń, co służy jedynie naszym wspólnym wrogom.
Jednocześnie stoimy na stanowisku, że gotowość do dialogu i otwartość na punkt widzenia drugiej strony nie może oznaczać zgody na rezygnację z prawdy historycznej. Być może Polakom i Ukraińcom trzeba spierać się o właściwą ocenę historycznych wydarzeń. Uważamy jednak, że może to mieć miejsce bez tworzenia dodatkowej presji prawnej, która de facto uniemożliwia prowadzenie konstruktywnych rozmów.
Przyłączamy się zatem do stanowiska inicjatorów „Listu otwartego do Przyjaciół Historyków”, którego treść przedstawiamy poniżej, nawołując do zaprzestania wzmacniania antyukraińskich nastrojów w społeczeństwie polskim oraz pogłębiających ten stan działań legislacyjnych. Wiemy z różnych doświadczeń, że wszelkie rozwiązania prawne są tu przeciwskuteczne, czego przykładem jest chociażby nowelizacja ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej z 2018 roku. Takie działania budują mury, nie zaś mosty na drodze do wzajemnego zrozumienia.
Zarząd Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego
Dorota Krajdocha, dr hab. Robert Żurek
Zachęcamy do podpisania petycji pod tym linkiem: https://www.petycjeonline.com/list_otwarty_do_przyjacio_historykow_ktorym_ley_na_sercu_dobro_stosunkow_polsko-ukraiskich
