Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego powstała z inicjatywy osób, które angażowały się w trudny dialog polsko-niemiecki. Osób, które pomimo ogromnych trudności, wynikających z tragicznego dziedzictwa II wojny światowej oraz narosłych przez całe dekady uprzedzeń i resentymentów, nie ustawały w pracy na rzecz zasypywania rowów dzielących społeczeństwo polskie i niemieckie. W tym także w zakresie rozliczenia się ze wspólnej historii, uznania win, potępienia sprawców oraz uszanowania pamięci ofiar.

Odwołując się do tego dziedzictwa doskonale rozumiemy, jakie wyzwania stoją przed Polakami i Ukraińcami. Wiemy, jak wiele cierpliwości i wysiłku trzeba, aby skutecznie działać na rzecz mądrego, szanującego godność partnera, ale jednocześnie opartego na prawdzie dialogu o wspólnej przeszłości.

Wiemy jednak – odwołując się do doświadczeń polsko-niemieckiego dialogu – jak wielką przeszkodą w tym procesie stanowić mogą działania nieuwzględniające w dostatecznym stopniu troski o jakość wzajemnych relacji.

Dlatego z wielkim niepokojem przyglądamy się wzrostowi antyukraińskiej retoryki, która instrumentalizuje historię i antagonizuje społeczeństwa obu krajów, i to w chwili, kiedy zmagamy się ze wspólnym, ogromnym zagrożeniem, rosyjską agresją zbrojną przeciwko Ukrainie, oraz agresją hybrydową, przeciwko Polsce i innym krajom Zachodu.

Szanowni Państwo,

po raz trzeci oddajemy w Wasze ręce wspólne podsumowanie projektów i planów sieci Krzyżowa. Publikacja powstała dzięki współpracy Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, Freya von Moltke Stiftung oraz Kreisau-Initiative e.V..

W załączonej broszurze znajdą Państwo przegląd różnorodnych obszarów działalności naszych organizacji. Oprócz międzynarodowej pracy z młodzieżą – serca Krzyżowej – pokazujemy, w jaki sposób Krzyżowa łączy społeczeństwo obywatelskie w Europie i jak jej historyczne dziedzictwo znajduje odzwierciedlenie w działaniach lokalnych i międzynarodowych.

Przypominamy w niej również historyczny moment – Mszę Pojednania sprzed 35 lat, oraz pokazujemy, jak idea budowania mostów między narodami jest dziś kontynuowana poprzez:

W 2025 roku przypada 60. rocznica wymiany listu pomiędzy biskupami z Polski i Niemiec - jednego z najważniejszych gestów pojednania w powojennej historii Europy. W liście z 18 listopada 1965 roku biskupi polscy skierowali do niemieckich słowa: „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”, dając początek procesowi, który na trwałe wpłynął na relacje między Polską a Niemcami.

Z okazji tej rocznicy Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego włącza się w szereg wydarzeń upamiętniających ten przełomowy moment. W ramach tych działań dr hab. Robert Żurek uczestniczy w licznych konferencjach, sympozjach i debatach poświęconych znaczeniu tego historycznego gestu.

📅 11 września 2025 – Berlin
Odbyło się sympozjum „60 Jahre Briefwechsel” organizowane przez Deutsche Bischofskonferenz i Katholische Akademie Berlin.
Wydarzenie poświęcone było znaczeniu listów biskupów w historii relacji polsko-niemieckich oraz ich wpływowi na proces pojednania między narodami.

📅 13 września 2025 – Wrocław
Podczas pielgrzymki Erzdiözese Berlin dr hab. Robert Żurek wygłosił wykład pt. „Briefwechsel der Bischöfe von 1965 – historische Einordnungen”.
Spotkanie było okazją do przedstawienia kontekstu historycznego listów biskupów i roli Kościołów w powojennym dialogu.

📅 23 października 2025 – Augsburg (wydarzenie nadchodzące)
Dr hab. Robert Żurek weźmie udział w wydarzeniu „Ein europäisches Wunder? Der polnisch-deutsche Bischofsbriefwechsel 1965 als Wegweiser für Frieden und Versöhnung”, organizowanym przez Katholische Akademie in Bayern i Akademisches Forum der Diözese Augsburg. Wśród panelistów znajdzie się m.in. prof. dr Gesine Schwan.
Dyskusja będzie dotyczyć tego, jak listy biskupów mogą dziś inspirować procesy pokojowe i działania na rzecz pojednania w Europie.

📅 4 listopada 2025 – Hamburg
Dr hab. Robert Żurek weźmie udział w dyskusji panelowej podczas wieczoru rocznicowego w Katholische Akademie Hamburg.
W centrum rozmowy znajdzie się przesłanie listów w kontekście współczesnych wyzwań społecznych i politycznych.
https://www.kahh.de/programm/kalender/

10-12 października w Krzyżowej odbyło się seminarium dla nauczycieli i edukatorów z Polski i Niemiec, zatytułowane „Przezwyciężając wrogość. W jaki sposób uczyć o doświadczeniu II wojny światowej w Polsce i Niemczech?”.

Celem seminarium było:

- pogłębienie wiedzy o zagadnieniach związanych z historią relacji polsko-niemieckich (od 1939 do dziś)

- przybliżenie różnic i podobieństw w polskiej i niemieckiej pamięci o II wojnie światowej

- i Zagładzie i czasach powojennych

- zaprezentowanie doświadczeń akademików oraz nauczycieli zaangażowanych w pracę Wspólnej Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej

- przedstawienie możliwość, jakie daje wykorzystanie wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika do historii „Europa. Nasza historia / Europe - Unsere Geschichte”.

- przedstawienie możliwości wykorzystania dużych modeli językowych (LLM) w pracy edukacyjnej

- zsieciowanie uczestników oraz pokazanie im możliwości współpracy z polskimi organizacjami działającymi na polu edukacji historycznej i obywatelskiej
 

W seminarium udział wzięło 60 osób z Polski i Niemiec.

22-24 września w Warszawie odbywa się III Kongres Badaczy Historii Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, pod hasłem „A New Image of Our Neighbours – A New Language, New Narratives, and New Education about the Past, Present, and Future”.

Najważniejszym tematem kongresu jest rozpoczęcie prac nad przygotowaniem przyszłego polsko-ukraińskiego podręcznika do historii, stworzonego na bazie doświadczeń prac nad wspólnym polsko-niemieckim podręcznikiem do historii.  

Jak zwracają uwagę Organizatorzy w oficjalnym zaproszeniu

„Wraz z rosyjską inwazją na Ukrainę w 2014 roku, następnie zaś pełnoekranową wojną Rosji przeciw Ukrainie w 2022 r. stało się oczywiste, że wiedza historyczna nauczana w szkołach, zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej, w odniesieniu do dziejów Ukrainy i innych państw Europy Środkowo-Wschodniej wykazuje wiele deficytów. 

Dialog w wyzwaniach - pięć dni, które naprawdę zmieniają perspektywę 

W dniach 18-22 sierpnia 2025 roku Krzyżowa stała się miejscem wyjątkowego spotkania. W ramach projektu „Dialog w wyzwaniach”, realizowanego przez Fundację „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego we współpracy z programem Likhtar/Ліхтар i finansowanego przez Polsko-Niemiecką Współpracę Młodzieży (PNWM) oraz RoRopę – 25 nauczycielek i edukatorek młodzieżowych z Ukrainy, Polski i Niemiec miało okazję wziąć udział w pięciodniowym, intensywnym procesie warsztatowym.

Przez łącznie 19 godzin zajęć uczestniczki wspólnie poszukiwały strategii, które pozwolą im lepiej radzić sobie z własnym stresem i emocjami, a także skuteczniej wspierać młodych ludzi w ich codziennych zmaganiach. W świecie, w którym wojna, migracje i szybkie zmiany społeczne stają się nową rzeczywistością, taka praca jest nie tylko potrzebna – jest niezbędna, aby pomóc młodzieży i sobie w pracy i nauce.

Od 27 lipca do 3 sierpnia 2025 roku Fundacja “Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego współorganizowała wyjątkowy projekt “Sztuka Relacji”, który zgromadził młodych ludzi z Polski, Ukrainy i Niemiec. Wspólnie z Klubem Inteligencji Katolickiej, Cognitania, ukraińskim partnerem Alliance of Development oraz niemieckim Ukrainisch-Deutscher Verein "Dach" e.V. stworzyliśmy przestrzeń, w której można było uczyć się, tworzyć i poznawać siebie nawzajem.

“Sztuka Relacji” to nie tylko wymiana doświadczeń, ale przede wszystkim wychowywanie pokolenia młodych ludzi gotowych kształtować bardziej otwarte, pokojowe i różnorodne kulturowo społeczeństwa. Wspólne działania opierały się na zrozumieniu, empatii i kreatywności, czerpiąc także z takich wartości, jak pojednanie, solidarność, przebaczenie i odpowiedzialność za wspólnotę.

W dniach 10-11.10.2025 w Krzyżowej spotkali się członkowie Rady Nadzorczej i Rady Fundacji.  Dla członków Rady Fundacji było to ostatnie posiedzenie Rady Fundacji obecnej kadencji (2020-2025). Na spotkaniu wspólnie dyskutowano o kluczowych wyzwaniach stojących przed Fundacją, a także podsumowano minione pięć lat.

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim Członkom Rady Fundacji kończącej się kadencji za pięć lat zaangażowania i wsparcia działań statutowych Fundacji, za merytoryczną współpracę i wkład w budowanie stabilności naszej organizacji.

Dziękujemy za ten cenny czas naszej współpracy i życzymy Państwu wszelkiej pomyślności w dalszej działalności zawodowej i społecznej.

Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego od lat łączy sztukę z historią i edukacją. W ramach Międzynarodowego Programu Rezydencji Artystycznych im. Konrada i Pawła Jarodzkich do Krzyżowej przyjeżdżają twórcy, którzy w swoich działaniach poszukują nowych form dialogu między przeszłością a współczesnością. Tegoroczna edycja programu skupiona jest na malarstwie i eksperymentowaniu. 

Wśród zaproszonych artystów znaleźli się: 

Adam Rzepecki -performer, malarz, rzeźbiarz, autor filmów i instalacji, współzałożyciel legendarnej grupy Łódź Kaliska oraz Supergrupy UNDERGROUND KRAKOWSKI. Jego praktyka od lat 80. wyznacza nowe kierunki w polskiej sztuce współczesnej. W Krzyżowej Adam podejmuje temat czasu – osobistego, historycznego i kosmicznego. W trakcie rezydencji pracuje nad monumentalną panoramą nieba nad Krzyżową, a także „dziennikiem gwiaździstego nieba”, malowanym dzień po dniu podczas pobytu. Planuje także warsztaty dla młodzieży, podczas których uczestnicy będą mieli okazję spróbować techniki deklakomanii, tworząc wspólną polsko-niemiecką instalację.

Aliaksandr Danilkin – malarz młodego pokolenia pochodzący z Białorusi, obecnie mieszkający i tworzący we Wrocławiu. Jego sztuka wyrasta z doświadczenia białoruskiego folkloru oraz własnej historii związanej z oporem wobec reżimu w ojczyźnie. W Krzyżowej artysta rozwija projekt inspirowany malyavankami – tradycyjnymi białoruskimi malowanymi dywanami. Tworzy wielkoformatowe obrazy i ceramiczne obiekty, które przenoszą dawną estetykę w kontekst miejsca związanego z oporem wobec totalitaryzmu i budowaniem pojednania. Danilkin poprowadzi także warsztaty, w ramach których młodzież będzie mogła stworzyć własne „dywany-opowieści”, odkrywając sztukę ludową jako język pamięci i tożsamości.

Podczas wielkiego spotkania sieciowego „Weimarer Dreieck Verein(t)” w Weimarhalle, które odbyło się 27 sierpnia 2025 roku, Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego została uhonorowana Nagrodą Trójkąta Weimarskiego 2025. Wyróżnienie wręczyli premier Turyngii, prof. dr Mario Voigt, burmistrz Weimaru, Peter Kleine, oraz przewodniczący stowarzyszenia Weimarer Dreieck e.V., Dieter Hackmann.

W imieniu Fundacji „Krzyżowa” nagrodę odebrali Ioan Bengel, specjalista ds. projektów edukacyjnych i kierownik projektu „Jazda”, oraz dr Anna Poznańska, dyrektorka Działu Komunikacji i Współpracy Międzynarodowej.

Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego zaprasza do obejrzenia wyjątkowej wystawy czasowej „Przebudzenie – walka – zwycięstwo. Powrót Śląska do Europy”, która będzie prezentowana w naszej siedzibie od 11 października do 12 listopada 2025 r.

Ekspozycja przenosi odwiedzających do lat 80. XX wieku – czasu, który okazał się przełomowy dla Polski i całej Europy Środkowo-Wschodniej. Był to okres strajków i rodzącego się ruchu „Solidarności”, wprowadzania stanu wojennego, a jednocześnie coraz silniejszego dążenia społeczeństwa do zmian. Wystawa prowadzi przez kolejne etapy tej historii – od protestów robotniczych na Śląsku i we Wrocławiu, przez symboliczne spotkanie premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla w Krzyżowej w 1989 r., aż po rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 r., które symbolicznie „przywróciło” regiony przygraniczne do centrum zjednoczonej Europy.

Mamy wspaniałą wiadomość!

Z radością informujemy, że wydanie kwartalnika Fundacja Ośrodka KARTA (nr 123) jest dostępne w sprzedaży w wersji drukowanej. 

W tym numerze znalazł się artykuł poświęcony naszej Fundacji i historii powstania Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Krzyżowej. To wyjątkowa okazja, aby zanurzyć się w dzieje tego miejsca, poznać ideę pojednania i zobaczyć, jak dziedzictwo Kręgu z Krzyżowej inspiruje nasze działania na rzecz budowania porozumienia w Europie.

Temat numeru: „Odwet okupowanych”
Numer 123 „KARTY” przybliża dramatyczne losy okupowanej Polski i Europy, przedstawiając relacje świadków, wspomnienia, dzienniki i archiwalne dokumenty. Wśród wielu niezwykle ciekawych materiałów znajdziecie:

• wspomnienia uczestników powstania warszawskiego,

• dziennik polskiego oficera „białej” armii gen. Wrangla,

• relacje z działalności PKWN w Lublinie,

• dokumenty Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”,

• a także tekst „Dom w Krzyżowej” – opowieść o powstaniu Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży (1988–1998), stworzony na podstawie wspomnień jego twórców.

Artykuł został wzbogacony o kontekst przygotowany przez:

• Tomasza Skoniecznego (Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego)

• Joannę Nowicką (Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego)

Zachęcamy do sięgnięcia po najnowszy numer kwartalnika „KARTA” i odkrycia niezwykłych historii – tych z przeszłości oraz tych, które wciąż kształtują naszą teraźniejszość.

Więcej informacji o numerze oraz możliwość zakupu znajdziecie na stronie Fundacja Ośrodka KARTA.